Een halve eeuw natuurherstel in Drenthe

08:30 - 09:00 uur - Inloop

09:00 - 09:05 uur - Opening door dagvoorzitter Hans Dekker
09:05 - 09:15 uur - Welkom door gedeputeerde Egbert van Dijk
09:15 - 09:25 uur - WNND jubileum - Uko Vegter, voorzitter WNND
09:25 - 09:35 uur - Toelichting op het programma

09:45 - 10:25 uur - Presentatieronde 1 (keuzeprogramma)

10:25 - 10:45 uur - Korte pauze

De excursie naar Echtenerveld vindt plaats tijdens ronde 2/3.

10:45 - 11:25 uur - Presentatieronde 2 (keuzeprogramma)
11:35 - 12:15 uur - Presentatieronde 3 (keuzeprogramma)

12:15 - 13:30 uur - Lunchpauze

De excursie naar Oude Kene vindt plaats tijdens ronde 4/5.

13:30 - 14:10 uur - Presentatieronde 4 (keuzeprogramma)
14:20 - 15:00 uur - Presentatieronde 5 (keuzeprogramma)

15:00 - 15:20 uur - Korte pauze

15:20 - 16:20 uur - Natuur in de 21ste eeuw - Chris Smit

Als laatste spreker reflecteert Chris op de bijdragen van de dag en plaatst hij deze in Drents, maar ook internationaal perspectief. Is het allemaal genoeg geweest? Zijn we er in geslaagd om de enorme achteruitgang in de natuur een halt toe te roepen? Welke uitdagingen liggen er nog? En wat is er nodig voor duurzame natuur in de toekomst met het oog op de vele maatschappelijke ontwikkelingen als klimaatverandering, ontwikkelingen op het platteland en de toename van de bevolking? Stof tot nadenken dus en ter inspiratie.

16:20 - 16:30 uur - Terugblik door Hans Dekker

16:30 - 17:30 uur - Borrel

Tijdens het symposium geven 27 deskundigen boeiende presentaties. De sessies zijn verdeeld over meerdere rondes waarbij u kiest welke sessie u bij wil wonen.

Daarnaast is er in de ochtend en de middag ook een optionele veldexcursie waarbij per bus naar een natuurgebied gereisd wordt. Op locatie gaan de deelnemers te voet onder leiding van een boswachter op pad.

Bij aankomst kunt u kiezen welke sessies u bij wilt wonen en/of aan welke excursies u deel wilt nemen.

• Per sessie is een maximum aantal deelnemers. Denk dus na over een alternatieve keus.
• Voor de excursies reizen de deelnemers per bus naar een natuurgebied. Daarna gaan ze te voet onder begeleiding van een boswachter op pad. De excursies zijn tegelijkertijd met presentatierondes 2/3 en 4/5. Ook voor de excursies is een maximum aantal deelnemers.

Ronde 1

09:45 - 10:25 uur

Relatienota - Jan Grotenhuis

De Relatienota uit 1975 vormt de basis voor het agrarisch natuurbeheer en de nieuwe natuurgebieden zoals we die nu kennen. In zijn presentatie schetst Jan hoe relatienotagebieden werden begrensd en wat het natuurbeleid van de afgelopen decennia heeft betekend voor de vorm van het huidige Natuurnetwerk Nederland. Een wijze geschiedenisles met veel leerpunten voor de toekomst.

Drentsche Aa - Ab Grootjans

De basis voor het landschapsecologisch werkveld ligt in het onderzoek in de Noord-Drentse beekdalen, vooral in het beekdal van de Drentsche Aa. Vanaf de jaren ‘80 is veel kennis ontwikkeld over het functioneren van (grond)watersystemen en de betekenis daarvan voor het beheer en herstel van natte natuurgebieden, tot (ver) buiten Drenthe. In zijn presentatie gaat Ab in op het landschapsecologisch onderzoek en de betekenis hiervan in het licht van 50 jaar natuurherstel in Drenthe, mede aan de hand van een recent voorbeeld van de Harener Wildernis (net over de provinciegrens).

Bouwende bevers - Cindy de Jonge

Met de bouw van beverdammen zetten bevers een natuurlijke vorm van natuurherstel in gang. Dit kán een kick-starter zijn voor (grootschalige) natuurontwikkeling in een gebied. Maar in een land dat nog deels afhankelijk is van een ingenieus gestuurd watersysteem, liggen conflicten tussen mens, bever en overige (kwetsbare) natuur op de loer. Beverconsulente Cindy deelt haar ervaringen uit de praktijk met ons.

Fochteloërveen - John Tukker

Om het Fochteloërveen weerbaarder te maken voor de toekomst en dit hoogveengebied te kunnen behouden is het nodig dat de waterhuishouding verbeterd wordt. Hoogveen is kwetsbare natuur. Stikstof, klimaatverandering en verdroging zetten dit type natuurgebied onder druk. Essentieel is het herstellen van de waterhuishouding. Kades voorkomen dat kostbaar regenwater weglekt en het hoogveen verdroogt en verdwijnt. John praat je bij over deze herstelmaatregel die Natuurmonumenten toepast in het Fochteloërveen.

Groene glazenmaker - Christophe Brochard

Denk je aan groene glazenmakers dan komt ook meteen krabbenscheer om de hoek kijken. Zonder krabbenscheer geen groene glazenmakers, een duo waarbij goed beheer cruciaal is. De plant kent een sterke dynamiek en zijn verlandende climax maakt dat populaties verloren kunnen gaan. Door externe factoren als droogte en stikstof staat de groei onder druk, waardoor het beheer steeds uitdagender wordt. Christophe deelt recent verkregen kennis over factoren die op het eerste oog niet opvielen, maar mogelijk een cruciale rol spelen.

Sieralgen - Marien van Westen

Sieralgen vormen een onbekende groep van micro-organismen. Toch zijn ze zeer indicatief voor de kwaliteit van vooral geïsoleerde oppervlaktewateren, waaronder vennen, poelen en petgaten. Onderzoek leidt tot belangrijke inzichten voor het beheer van diverse aquatische ecosystemen in Drenthe. Marien neemt je mee in deze arbeidsintensieve en tijdrovende bezigheid.

Ronde 2

10:45 - 11:25 uur

Bargerveen - André Jansen

André gaat in zijn presentatie in op de aard van hoogvenen en op hoogveenonderzoek, toegespitst op de Drentse situatie. Hij geeft speciale aandacht aan het Bargerveen en de manier waarop er door de jaren heen vanuit onderzoek herstelstrategieën voor dit Drentse hoogveensysteem zijn uitgewerkt en uitgevoerd. Is ons hoogveen voor de toekomst te behouden?

Dwingelderveld - Hans Dekker

In het Dwingelderveld is ruim een halve eeuw ervaring opgedaan met natuurherstel. Van de eerste plagmachines tot de herintroductie van het rozenkransje. Met tussendoor aandacht voor systeemherstel, zoals het tegengaan van verdroging en de herinrichting van het Noordenveld. Veelal met goed resultaat. Hans plaatst deze ontwikkelingen in historisch perspectief.

Aquatische natuur - Peter Paul Schollema

De afgelopen decennia heeft de onderwaternatuur in Drenthe het nodige meegemaakt. Beken zijn gekanaliseerd en daarna weer meanderend – zoals vroeger - gemaakt. Oevers van meren en overstromingsvlaktes zijn hersteld. De organische belasting van het oppervlaktewater is met de komst van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren in de jaren ‘70 sterk afgenomen, maar er zijn ook weer allerlei nieuwe stoffen opgedoken. En niet te vergeten nieuwe planten- en diersoorten. Hoe gaat het nu met de Drentse onderwaternatuur? Wat gaat er goed en waar liggen nog uitdagingen voor de komende jaren? Peter Paul weet het.

Natuurbeleidsplan - Bernie Jenster

Het Natuurbeleidsplan uit 1990 vormde het eerste beleidsdocument voor natuur op rijksniveau. Hierin is de Ecologische Hoofdstructuur geïntroduceerd. In zijn presentatie gaat Bernie in op de totstandkoming en de uitwerking van het Natuurbeleidsplan. Kunnen we, 35 jaar na dato, spreken van een succes?

Agrarisch natuurbeheer - Auke Postma

In deze presentatie ontdek je hoe het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer een rol speelt binnen het Subsidiestelsel Natuur en Landschap en het bredere Agrarisch Natuurbeheer. Auke neemt je mee in de organisatie rondom het ANLb, van het Europese en ecologische kader tot de uitvoering in het veld. Ook wordt stil gestaan bij de toekomstige ontwikkelingen rond het Agrarisch Natuurbeheer.

Ronde 3

11:35 - 12:15 uur

Hunze - Uko Vegter

In het Hunzedal zijn in de afgelopen 35 jaar op basis van een toekomstvisie uit begin jaren ’90 veel natuurontwikkelingsprojecten uitgevoerd. In zijn presentatie gaat Uko in op de lange weg van visievorming, via onderzoek naar inrichting en monitoring. Aan de hand van diverse voorbeelden laat hij successen zien die zich soms onverwacht snel aandienden, zowel qua vegetatieontwikkeling als in veranderingen in de vogelbevolking.

Heidebodems -  Maaike Weijters

Heides staan onder druk in Nederland, zowel als gevolg van verzurende en vermestende depositie, versnippering, verbossing en verruiging als door het veranderende klimaat. Dat betekent dat we alert moeten zijn en ons actief inzetten om het moois dat we hebben voor de toekomst te behouden en liefst te versterken. Door intensief samen te werken met beheerders, onderzoekers en beleidsmakers komen we verder. Een fantastisch voorbeeld hiervan is het herstelproject in het Noordenveld waar sinds 2011 onderzocht wordt op welke manier we de ontwikkeling van een soortenrijke heidevegetatie vanuit voormalige landbouwgrond kunnen stimuleren. In haar presentatie gaat Maaike in op de lessen die we geleerd hebben en kijken we vooruit naar de toekomst.

Vigerend natuurbeleid - Hein Alkema

Hoe ziet het Drents natuurbeleid eruit sinds het is overgedragen aan de provincies in 2010? Beginnend met de afspraken van het Natuurpact naar het recente Programma Natuur. Van Omgevingsvisie naar Omgevingsverordening. Het is complex geworden allemaal. Hein neemt je mee op puzzeltocht door natuurbeleidsland.

Monitoring als instrument -  Edwin Dijkhuis

Natuurgegevens zijn van groot belang voor het beschermen en beheren van de natuur, het maken van beleid en het opstellen van ruimtelijke plannen. Het verzamelen van natuurdata gebeurt niet alleen door professionals maar, in toenemende mate, ook door vrijwilligers. Edwin neemt je aan de hand van wilde flora in vogelvlucht mee in de (recente) ontwikkelingen en de toegenomen urgentie van monitoring.

Natuurinclusieve landbouw - Otto Willem Eleveld

In deze presentatie gaat Otto Willem in op de ontwikkelingen binnen hun eigen bedrijf. Hoe is het gegroeid van een gangbaar naar een natuurinclusief landbouwbedrijf, met een beschrijving van de maatregelen die daarbij horen. Niet-kerende grondbewerking, mycorrhiza, natuurlijke plaagbestrijding, mengteelten, een ruim bouwplan en agrarisch natuurbeheer. Ook het effect van deze natuurmaatregelen op akkervogels komt aan bod. Hij belicht de meest recente ontwikkelingen en ervaringen van seizoen 2025.

Ronde 4

13:30 - 14:10 uur

Bosbodems - Harm Smeenge

De Drentse bossen gaan zienderogen in vitaliteit achteruit. Maar wat gebeurt er nou eigenlijk in dat bos en met name in de bodem? In de afgelopen drie jaar is hier gericht onderzoek naar gedaan. Klopt de aanname dat onze bossen steeds zuurder worden? Harm deelt de resultaten van het onderzoek met ons.

De Onlanden -  Jacob de Bruin

De Onlanden is een krachtig voorbeeld van een natuurlijke klimaatbuffer. Dit moeraslandschap heeft de afgelopen jaren laten zien dat moerasnatuur een enorme veerkracht heeft en dat natuurherstel werkt! Niet alleen de natuurresultaten zijn indrukwekkend, maar ook de meerwaarde voor de leefomgeving is groot. Het gebied is belangrijk geworden voor duizenden mensen om er te recreëren in de natuur. Deze natuurlijke klimaatbuffer helpt om ons aan te passen aan de steeds extremere weersomstandigheden. In natte perioden wordt veel water geborgen en in hete perioden zorgt het voor verkoeling. Jacob neemt jullie even mee terug in de tijd. Hoe is dit natuurherstelproject van de grond gekomen? Wat is er precies gedaan? Wat is er zo indrukwekkend aan de natuurresultaten? Wat zijn de succesfactoren? Welke lessen kunnen we hieruit halen? Kortom: laat je inspireren door de Onlanden.

Drents vennenonderzoek - Ronald Bijkerk

De natuurwaarde van de Drentse vennen is, na het dieptepunt als gevolg van zure neerslag, toegenomen. Dit herstel was het sterkst in de periode 1991-2003. In zijn presentatie laat Ronald zien welke ecologische veranderingen we in de afgelopen vijftig jaar hebben waargenomen in de Drentse vennen, ook ten opzichte van honderd jaar geleden. De nadruk zal liggen op de ontwikkelingen in biodiversiteit en soortensamenstelling en de factoren die hieraan ten grondslag liggen.

Visieontwikkeling - Bert Hummelen

De basis voor natuurherstelprojecten zijn gedegen visies op die gebieden. Legendarische voorbeelden zijn de Hunze en de Drentsche Aa. Een visie op dat soort gebieden wordt bepaald door onze kijk op de natuur. Wat is onze verhouding tot de natuur en hoe werkt dit door in de inrichting en het beheer? Bert biedt een interactief, filosofisch beeld op natuurvisies.

Stichting Zeijerwiek - Henk Boxma

Stichting Zeijerwiek zet zich al ruim 40 jaar in voor natuurherstel in de omgeving van Zeijen. De werkgroep is een initiatief van enkele inwoners die het jammer vonden dat het oude veenkanaaltje dichtgroeide en daarmee haar waarde voor de natuur en ontspanning van de dorpsbewoners verloor. Samen met de grondeigenaar, Staatsbosbeheer, werd de Zeijerwiek weer in ere hersteld. Gaandeweg groeide de werkgroep met de maatschappelijke ontwikkelingen mee tot een professionele vrijwilligersgroep. Het is nu een ANBI-stichting die zich niet alleen richt op natuurbeheer en -herstel, maar ook een gebiedspartner is voor overheden en zich inzet voor de ontwikkeling van nieuwe natuur.

Ronde 5

14:20 - 15:00 uur

Natuurherstelwet - Luuk Boerema

In 2024 is de Europese Natuurherstelverordening in werking getreden die zich richt op verbetering van ecosystemen. Op grond van deze verordening moeten Lidstaten een natuurherstelplan maken. In dit plan, waar voor Nederland de regie bij de staatssecretaris van LVVN ligt, wordt vastgelegd welke inspanningen geleverd zullen worden voor daadwerkelijk natuurherstel. Luuk gaat in op de eisen die de verordening aan de inhoud van ons nationale herstelplan stelt.

Borging botanisch erfgoed - Sascha van der Meer

Drenthe is rijk aan natuur, maar deze natuur staat onder druk. Kenmerkende soorten als blauwe knoop, echte guldenroede en lavendelhei gaan achteruit. Soorten nemen niet alleen af in populatieomvang, maar ook het aantal populaties neemt af. Zowel binnen als buiten natuurgebieden ligt een grote opgave voor het behoud van zeldzame en bedreigde plantensoorten en daarmee het behoud van het 'Botanisch erfgoed van Drenthe'. In haar presentatie licht Sascha toe hoe de nog aanwezige genetische diversiteit van deze soorten veiliggesteld kan worden. Het opgeslagen materiaal kan worden ingezet voor natuurherstel, waardoor het botanisch erfgoed van Drenthe ook voor de toekomst behouden blijft.

Basiskwaliteit natuur - Ilse Stilkenboom

De grootste winst voor natuur is te halen in ons alledaagse Drentse landschap met een veelzijdigheid aan functies, zoals wonen, bedrijvigheid en landbouw. Ilse neemt je mee in de materie van Basiskwaliteit Natuur Drenthe. Wat is de Basiskwaliteit Natuur voor Drenthe? Hoe kun je deze, vandaag nog, inzetten om de natuurkwaliteit in landelijke en stedelijke omgeving te verbeteren, zodat planten, dieren én mensen gezond de toekomst in gaan?

Landgoedontwikkeling - Meino Lumkes

Het ruimtelijke beleid in Drenthe heeft altijd een grote consistentie gekend. Open ruimten moesten open blijven, bos en natuur werden altijd goed beschermd en het belang van natuurontwikkeling is sinds lange tijd door het provinciaal bestuur onderkend. Sinds 1996 hoort bij deze vaste waarden ook een bosuitbreidingsdoelstelling en is er ruimte voor nieuwe landgoederen. In zijn presentatie toont Meino waar 25 jaar bosbeleid toe geleid heeft. Dankzij de bossenstrategie (en extra gelden voor de uitvoering van natuurherstel), gaat de bosuitbreiding in Drenthe nog steeds voort.

Particulier natuurbeheer - Eef Arnolds

In toenemende mate zijn de afgelopen decennia particuliere natuurbeheerders betrokken geraakt bij de inrichting en het beheer van eigen en soms nieuwe natuurgebieden, veelal relatief kleinschalig. Eef gaat in op onderzoek en analyse ten behoeve van particulier natuurbeheer, met zijn eigen terrein (vlak bij Beilen) als voorbeeld.

Excursies

• Echtenerveld (Staatsbosbeheer)
  Tijdens ronde 2 en 3.
• Oude Kene (Het Drents Landschap)
  Tijdens ronde 4 en 5.