Aardkundig monument - Beekdalstelsel Drentsche Aa

Waaier van beken

Mocht u de beek ‘Drentsche Aa’ in Drenthe zoeken, dan komt u teleurgesteld uit. In Drenthe heeft elk beekje of loopje in het beekdalstelsel zijn eigen naam, die vaak verwijst naar het dichtstbijzijnde dorp of veld. Pas over de provinciegrens met Groningen wordt het Drentsche Aa genoemd Het water van de Drentsche Aa wordt al sinds 1881 door het Waterbedrijf Groningen gebruikt voor de bereiding van drinkwater. Ruim 7 miljard liter per jaar is afkomstig uit de Drentsche Aa en stroomt bij 250.000 Groninger ‘stadjers’ uit de kraan. In de voorlaatste ijstijd, het Saalien, bedekte een dikke laag ijs Noord-Nederland. Aan het eind van deze ijstijd vormde een ijsstroom de ruggen en dalen van het Hondsrugcomplex. Toen het ijs smolt, sneed het smeltende ijswater de dalen verder in, tot soms wel 15 meter diep. Eerdere afzettingen van keileem en potklei verdwenen hierbij deels. Zo ontstond het waaiervormig patroon van het beekdalstelsel van de Drentsche Aa. Tijdens de laatste ijstijd was de grond permanent bevroren en waaide er een koude poolwind. Het landschap werd bedekt met zand en er ontstonden dekzandruggen en -kopjes en rivierduinen langs de beekdalen.

Waar komt het water van de Drentsche Aa vandaan?

Al het water in de Drentsche Aa beken is gebiedseigen water. Het water uit de diverse
brongebieden wordt onderweg aangevuld met kwelwater. Dit water is soms honderden jaren oud en bevat veel mineralen zoals ijzer. Daardoor is het water bijzonder voedzaam. Kwelwater vormt vaak een vliesje met een mooie glans op het water. Dit laagje is helemaal natuurlijk en ontstaat doordat ijzer reageert met zuurstof aan de oppervlakte. Het vormt dan een dunne laag ijzeroxide. Kwelwater heeft een vrij constante temperatuur van ongeveer 8 graden Celsius. In de winter zie je hierdoor soms kleine, bruine ‘ijsvulkaantjes’ langs de beek. Of er kwelwater ontstaat, hangt onder andere af van de hoogteverschillen in het landschap.

Eeuwenoud cultuurlandschap

De Drentsche Aa is niet alleen gevormd door de natuur, maar ook door eeuwenlang gebruik door
de mens. De mens deed al vroeg zijn intrede in het gebied. Dat zie je aan onder andere de hunebedden,
grafheuvels en Celtic fields (akker uit de IJzertijd), ook zijn er sporen van Neanderthalers van 50.000-100.000 jaar geleden. De eerste menselijke bewoning vond plaats langs de beekdalen en op de flanken van de keileem- en zandruggen Later werden de nederzettingen op de dekzandgronden verlaten,
terwijl de keileemplateaus steeds belangrijker werden, vooral in de middeleeuwen. Water
speelde daarbij altijd een belangrijke rol. Door landbouw en veeteelt ontstond een rijk landschap met bloemrijke hooilanden in de lager gelegen beekdalen en akkers en dorpen op de hogere gronden, het huidige esdorpenlandschap.

Flora en fauna

In het Drentsche Aa gebied groeien veel verschillende bloemen en planten. In het gebied komen zowel bossen, drassige weilanden als heidevelden voor. Dit maakt het landschap heel kleurrijk en divers enhierdoor vind je er veel verschillende plantensoorten. Ook het dierenleven is er rijk en gevarieerd. Het
is een geweldige plek voor natuurliefhebbers om te genieten van de verschillende dieren die hier wonen. Je kunt er fijn wandelen en fietsen. De Drentsche Aa is een beschermd natuurgebied (Natura 2000) en een Nationaal Park. In de Natura 2000-gebieden worden soorten in hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit te behouden. De meeste gronden om de beek worden beheerd door Staatsbosbeheer. Het Waterschap Hunze en Aa’s is verantwoordelijk voor het waterbeheer.