Zorg voor de zwarte specht
De uitgestrekte bossen in Drenthe vormen het leefgebied van onze grootste specht: de zwarte specht. Om in beeld te krijgen wat de actuele situatie is van de zwarte specht in de twee Natura 2000-gebieden Dwingelderveld en Drents-Friese Wold heeft de provincie Drenthe Prolander gevraagd onderzoek te laten uitvoeren. De onderzoeksorganisatie Sovon heeft dat onderzoek vanaf 2016 uitgevoerd. Voor de beide Natura 2000-gebieden heeft het Rijk instandhoudingsdoelen voor zowel habitattypen als voor enkele soorten bepaald. Soms kunnen deze doelen op gespannen voet met elkaar staan, vooral als het areaal bos vermindert ten gunste van open natuurgebieden. Daarom was het zaak om inzicht te krijgen te bezien wat het effect van de veranderingen in de bossen is op de populaties van de karakteristieke bosbewoner zwarte specht.
Positief is dat er een stabiele populatie van de zwarte specht in het Dwingelderveld aanwezig is, die een voorzichtig stijgende lijn vertoont tot 13 paren in 2021. Van het Drents-Friese Wold is voor 2022 een onderzoek naar de populatiegrootte en het broedsucces gepland.
Uitkomsten
De belangrijkste vraag uit het onderzoek betrof of het mogelijk is om voor zwarte specht verlies aan oppervlak leefgebied op te vangen door een toename van de kwaliteit van bossen. Het blijkt dat dat beperkt mogelijk is. De zwarte specht leeft van insecten en zoekt onder andere naar voedsel in dode bomen, vooral naaldbomen. Het vermeerderen van het aandeel dood naaldhout in bossen is zeker gunstig voor de zwarte specht, maar weegt niet op tegen het verkleinen van het areaal bos. Het op natuurlijke manier laten afsterven van bomen in bossen levert betere resultaten op dan het kunstmatig laten afsterven van bomen door deze te ringen. De keverlarven die de zwarte specht eet ontwikkelen zich minder goed in geringde bomen dan in vanzelf afstervende bomen. De onderzoekers raden dan ook aan om de natuur het werk te laten doen en naaldbomen zo veel mogelijk te laten staan, ook als ze afsterven. Ook opmerkelijk: staande afstervende bomen vormen betere voedselbronnen dan liggende stammen. Momenteel sterven er erg veel naaldbomen af door plagen van de letterzetter en de lariksbastkever. Daardoor zal de beheerder wel regelmatig moeten ingrijpen. Het creëren van kleine open plekken is gunstig voor de zwarte specht, maar heeft minder positieve effecten dan van tevoren verwacht. Ook daarmee moeten we dus voorzichtig zijn.
Evaluatie
Het is duidelijk dat het verminderen van de oppervlakte bos consequenties heeft voor bosbewoners als de zwarte specht. Daarom is voorzichtigheid geboden bij het omvormen van bos naar open natuurgebied waar ook instandhoudingsdoelen voor gelden. Het is nodig om permanent de vinger aan de pols te houden om de bestandsontwikkeling van de zwarte specht te volgen en deze af te zetten tegen de maatregelen ten gunste van open natuurgebieden en de soorten die daarvan afhankelijk zijn. Die overweging zal worden meegenomen bij de evaluatie van de beheerplannen.